|
Het veelvuldig maar niet exclusieve gebruik van het omgekeerd perspectief in de ikoonschilderkunst is verwarrend voor de mens van de moderne Europese cultuur, wiens oog gewend is aan het lineair perspectief, zoals dat in de 13e en 14e eeuw in de kunst werd geïntroduceerd. Het gewenste effect van het gebruik van verschillende vormen van perspectief binnen een enkele compositie dient om de toeschouwer een venster te bieden op het Koninkrijk van God, waarbinnen ieder "ding" zijn eigen perspectief heeft.
Dit is geen wereld van science fiction of fantasie, maar het symboliseert onze wereld hier op aarde die wordt gereconstrueerd en getransfigureerd door het ongeschapen Goddelijk licht. Door af te zien van de illusie van lineaire ruimte, evenals de projectie van schaduwen, en door het verdwijnpunt plaatsen bij de toeschouwer, klopt de ikoon aan de deur van het hart, en komt het Goddelijke de mens over de randen van de lijst tegemoet.
|
Lineair perspectief
|
 |
 |
In de Aankondiging van Br. Angelico, een muurschildering in de kruisgang van het San Marco klooster in Florence, is het lineair perspectief met grote geometrische precisie toegepast, tot in de kleinste bouwkundige details. De aldus geschapen ruimte verleent de afgebeelde figuren een vreedzame en harmonieuze "aanwezigheid", maar zij bevinden zich in een omsloten omgeving. Het verdwijnpunt ligt in het kleine raampje, hetgeen onweerstaanbaar de aandacht van de toeschouwer trekt. Hij moet de schildering "binnengaan" om de schoonheid van de gebeurtenis te ervaren.
|
Perspectief in ikonen
|
 |
 |
In deze ikonografische voorstelling uit de 14e eeuw uit Ohrid, straalt de theologische waarheid van de Aankondiging de gelovige tegemoet. De voorgrond woord aangegeven door de twee onderste voetstukken, die de grond aan één kant omhoog heffen en het tafereel openen naar de toeschouwer, zonder de indruk van lineaire diepte te wekken. Zij zijn óf getekend in omgekeerd perspectief (het voetstuk van de Moeder Gods) óf in axonometrie (het voetstuk van de Aartsengel) om voorwaartse beweging uit te drukken. Deze methode wordt ook toegepast op de gebouwen, die naar boven lijken te openen.
Gebeurtenissen die binnenshuis plaatsvinden worden buiten geplaatst, alweer tegen het lineair perspectief in. Om aan te geven dat de gebeurtenis binnen plaats vindt, wordt een rode sluier tussen de daken van de gebouwen gehangen.
|
Het perspectief van belangrijkheid
|
Figuren in de ikoon worden benadrukt op basis van hun belangrijkheid in vergelijking met de andere figuren in de ikoon.
Ikoon van sint Johannes Climacus (in het midden) omgeven door sint George (links) en sint Blaise. Rusland, 13e eeuw
|
 |
|
|